Voor het beschrijven van de slachtoffers van de Holocaust die gevangen en gemarteld werden in concentratiekampen, gebruikten veel verschillende ooggetuigen dezelfde beelden en woorden. Met woorden als schaduw, spookachtig, vormloos, verdord en grijs werden ze omschreven.
Slachtoffers die door elkaar krioelden in versleten, slecht passende, pyjama-achtige uniformen, bijna onherkenbaar als mensen. Dit thema onderzoekt Joël Bonk in zijn driedelige werk Disposable People.
Voor het maken van dit kunstwerk verzamelde hij verschillende vuilniszakken, kopieerde ze met een kopieermachine en bracht ze vervolgens met verfverdunner op papier. Hij legde ze een tijd lang weg en vergat hun bestaan. Maanden gingen voorbij voordat hij ze herontdekte. Toen de kunstenaar deze keer naar zijn genegeerde bladen keek, ontdekte hij menselijke vormen op het papier. Bij elke blik zag hij het beter. Hij wist dat het kunstwerk niet compleet was en gaf met zwarte inkt invulling aan de mensen die hij nu kon zien.
Het driedelige kunstwerk is als een röntgenfoto, die door de oppervlakte heen dringt om te laten zien wat eronder ligt. Zoals röntgenfoto’s worden gebruikt om de bron van ziektes vast te stellen en te laten zien wat onzichtbaar is, laat Disposable People de ziekelijkheid en het kwaad van geestelijke blindheid zien. Blindheid die resulteert in een letterlijk onvermogen om de ander als mens te herkennen.
Steeds opnieuw herinnert de Bijbel ons eraan dat de manier waarop wij zien, waarnemen en daarom waarderen, niet is hoe God ziet, waarneemt en waardeert. Dingen zijn niet wat ze lijken. We hebben een nieuw zicht nodig, de röntgenfoto. Disposable People nodigt ons uit om te kijken door en achter iets wat we normaalgesproken weggooien, zodat we het beeld van God zien dat eronder begraven ligt.
Verhalen over de Holocaust moeten ons hart pijn blijven doen. Rouwen om de zonden van de mensheid uit het verleden verdient een plek. Toch lijkt het soms te gemakkelijk om het daarbij te laten, in plaats van de confrontatie aan te gaan met de wreedheden en de afbraak van het menselijk leven van vandaag de dag. Slachtoffers van dit moment ondersteunen. Joël Bonk werd geïnspireerd door een boek van Kevin Bales, dat gaat over de miljoenen slaven van vandaag! Kevin Bales’ ‘Disposable People, New slavery in the Global Economy’ laat de wreedheden zien die tegenwoordig onlosmakelijk verbonden zijn aan onze economie. De woorden ‘schaduw’, ‘spookachtig’, ‘vormloos’ en ‘verdord’ worden weer gebruikt. Deze keer beschrijven ze de kinderen, vrouwen en mannen die dood gewerkt en uitgehongerd worden in Pakistaanse steenfabrieken. Of de jonge meisjes en jongens die meerdere keren per dag worden misbruikt in Indiase bordelen.
Hopelijk zijn we bereid steeds opnieuw te kijken naar de mensen die verborgen zitten onder het kwaad van de wereld, zoals in het proces waarin Joël Bonk’s Disposable People werd geboren. Dan kunnen we zien dat ons werk incompleet is. Dat wij hun aanwezigheid sterk en duidelijk kunnen laten doordringen, op een manier die mensen wakker schudt.